Büyük Dil Modellerinin Öğrenci Hayatına Etkisi
Yeni Süper Gücünüzü Akıllıca Kullanma Rehberi
2025
Ben Kimim? 👋
- 👨🏫 Sistem Yönetimi ve yapay zekâ alanında çalışan bir Bilgisayar Mühendisiyim
- 💻 Kod yazmayı ve teknoloji anlatmayı seviyorum
Yol Haritamız: Bugün Neler Konuşacağız?
- Tanışma: Yapay Zeka ve Büyük Dil Modeli (BDM) nedir?
- Süper Güçler: Bir öğrenci olarak hayatımızı nasıl kolaylaştırır?
- Uyarılar: Hangi tehlikelere dikkat etmeliyiz?
- Ustalık Sırları: Bir profesyonel gibi nasıl kullanılır?
- Gelecek Vizyonu: Bu beceri neden bu kadar önemli?
Yakın zamanda ödev için yapay zekâ kullandınız mı?
Önce Bir Adım Geri: Yapay Zeka Nedir?
Bir Makineye İnsan Benzeri Yetenekler Kazandırma Hayali
Peki, Nedir Bu Büyük Dil Modeli?
Telefonunuzdaki otomatik tamamlama özelliğinin, tüm interneti okumuş versiyonu.
Sihir Değil, Matematik!
Aslında bu, gelişmiş bir kelime tahmin oyunu.
Güneş doğudan _____? → DOĞAR
Türkiye’nin başkenti _____? → ANKARA
BDM ile GELEN SÜPER GÜÇLERİNİZ 🚀
Büyük Dil Modellerini Bir Öğrenci Olarak Nasıl Kullanabilirsin?
Öğrenci İçin Kullanım Alanları
- 💡 7/24 Kişisel Öğretmen → Konuları basitleştirebilir
- 🧠 Beyin Fırtınası → Proje/ödev konuları üretebilir
- ✍️ Yazı Asistanı → Dilbilgisi, stil, düzenleme yapabilir
- 🌐 Yabancı Dil Pratiği → Yargılamayan konuşma arkadaşı olabilir
- 💻 Kodlama Yardımcısı → Çözümleri açıklayarak öğretebilir
Kişisel Sınav Koçunuz 🎓
- 📝 Özet Çıkarma → “Hücre konusunu 5 maddeyle özetle”
- ❓ Soru Üretme → “Bu metinden 5 çoktan seçmeli soru hazırla”
UYARILAR: KULLANIM KILAVUZU ⚠️
Okumayı Atladığımız Ama En Önemli Olan Bölüm
Dikkatli Ol!
- ⚠️ Tembellik: Öğrenme kasın erimesin
- ❓ Yanlış Bilgi: Doğrulama yapmadan inanma
- 🔒 Gizlilik: Kişisel/proje bilgilerini paylaşma
- ⚖️ Önyargı: İnternetteki hataları tekrar edebilir → Eleştirel olmayı unutma
Neden Yanlış Bilgi Verebilir?
Çünkü BDM’ler bilgi doğrulamaz; yalnızca istatistiksel tahmin yapar.
“İkna edici olması, doğru olduğu anlamına gelmez.”
🔎 Halüsinasyon: Yapay zekânın, gerçekte var olmayan ama kulağa doğruymuş gibi gelen bilgiler uydurması.
Örnek
> ❓ Atatürk hangi yıl Nobel Ödülü aldı?
> 🤖 “1934 yılında Nobel Barış Ödülü’nü kazandı.”
Gerçekte: Atatürk hiç Nobel ödülü almadı.
Akademik Dürüstlük
- ❌ Doğrudan kopyalamak = İntihal (Aşırma)
- ✅ Fikir almak, sonra kendi yorumunu katmak = Doğru kullanım
- 🎓 Üniversitelerde yapay zekâ çıktısını ham haliyle kullanmak da intihal kapsamına girer. Yani yasaktır.
BİR USTA GİBİ KULLANMA SANATI 🎯
Direksiyonda SEN ol!
Komut (Prompt) Mühendisliği
Komut mühendisliği, büyük dil modellerine (örneğin ChatGPT veya Grok gibi büyük dil modellerine) verdiğiniz komutları optimize ederek daha doğru, yaratıcı ve faydalı yanıtlar almanızı sağlayan bir beceridir.
Temel fikir: Büyük dil modellerine ne istediğinizi net, detaylı ve bağlamlı bir şekilde anlatmak. Bu, bir “sihirbazlık” değil, stratejik bir iletişim sanatı!
Yapay Zekâyı Yönlendirme Sanatı 🎯
👎 Kötü Komut:
Fransız İhtilali’ni anlat
👍 İyi Komut:
Sen bir tarih öğretmenisin. 9. sınıf öğrencilerine Fransız İhtilali’ni basit örneklerle 5 cümlede anlat
🎭 “İyi Komut” Sonucu Örneği
🧑🎓 Soru: > Sen bir tarih öğretmenisin. 9. sınıf öğrencilerine Fransız İhtilali’ni basitçe anlat.
🤖 Yapay Zeka Cevabı: > Çocuklar, 1700’lerin sonunda Fransa’da halk çok mutsuzdu. Çünkü krallar lüks içinde yaşarken halk açlık çekiyordu. Bu adaletsizlik yüzünden insanlar ayaklandı. Sonunda krallık yıkıldı ve halkın söz hakkı arttı. İşte buna Fransız İhtilali diyoruz.
Komut Örnekleri
👎 Kötü Komut:
Bir hikaye yaz.
👍 İyi Komut:
Sen bir fantastik roman yazarı olarak, 10 yaşındaki bir çocuğa hitap eden, ejderhalarla dolu kısa bir macera hikayesi yaz. Hikaye 300 kelimeyi geçmesin, sonunda bir ders olsun ve Türkçe olsun.
Neden İyi Komut?
- Rol verir (yazar), hedef kitle belirtir (çocuk), sınırlar koyar (kelime sayısı, dil) ve amaç ekler (ders).
Komut Örnekleri
👎 Kötü Komut:
İngilizce konuşalım.
👍 İyi Komut:
Sen bir İngilizce öğretmenisin. Bana orta seviye bir konuşma pratiği yaptır: Konu ‘tatil planları’. 3 soru sor, cevaplarımı düzelt ve yeni kelimeler öğret.
Neden İyi Komut?
- Rol (öğretmen), seviye ve format (soru-cevap, düzeltme) belirtir – interaktif hale getirir.
Komut Örnekleri
👎 Kötü Komut:
Okul projesi fikirleri ver.
👍 İyi Komut:
Sen bir proje koçu olarak, lise öğrencileri için çevre kirliliği temalı 4 yenilikçi proje fikri üret. Her fikri malzeme listesi, adım adım plan ve beklenen etkiyle sun. Bütçe 1000 TL’yi aşmasın.
Neden İyi Komut?
- Rol (proje koçu), seviye (lise), format (malzeme listesi, adım adım plan, beklenen etki) belirtir – pratik hale getirir.
👎 Kötü Komut:
Sağlıklı tarif ver.
👍 İyi Komut:
Sen bir diyetisyensin. Klasik köfte tarifini, vegan ve düşük kalorili hale uyarla: 4 kişilik, malzemeleri listeleyerek, pişirme adımlarını 5 aşamada yaz ve besin değerlerini tahmini olarak ekle.
Neden İyi Komut?
- Rol (diyetisyen), uyarlama (vegan, kalori), format (liste, aşamalar) ve ek bilgi (besin) ekler – kişiselleştirir.
İyi Bir Komutun 4 Temel Taşı 🏛️
- 🎭 ROL BELİRLE: Kimi taklit etsin?
- 🎯 GÖREVİ TANIMLA: Tam olarak ne yapsın?
- 📋 SINIRLARI ÇİZ: Hangi kurallara uysun?
- BAĞLAM EKLE: Hangi bilgiyi kullansın?
KomutuAdım Adım Geliştirme 🔄
- İlk komut: “Fransız İhtilali’ni özetle”
- İkinci komut: “Bunu 5 maddede yaz”
- Üçüncü komut: “9. sınıf seviyesine basitleştir”
👉 Her adımda sonuç daha iyi hale gelir.
Teknikten Felsefeye: Asıl Mesele Ne?
- İyi komut yazmayı ve adım adım geliştirmeyi öğrendik.
- Ama tüm bu tekniklerin altında yatan tek bir felsefe var.
- Yapay zekâyı sizin yerinize düşünmesi için mi, yoksa sizinle birlikte daha iyi düşünmesi için mi kullanıyorsunuz?
En Önemli Kural: Otopilot mu, Yardımcı Pilot mu?
OTOPİLOT 👎
Düğmeye bas, arkana yaslan.
SONUÇ: TEMBELLİK
YARDIMCI PİLOT 👍
Direksiyonda kal, destek al.
SONUÇ: VERİMLİLİK
Hadi Test Edelim 👀
- Don Kişot özetini kopyalayıp teslim etmek
- Yazınızdaki anlatım bozukluklarını düzelttirmek
- Matematik çözümünü adım adım açıklatmak
Ben Nerelerde BDM’leri Kullanıyorum?
- Makale okurken
- Ders notları hazırlarken
- Ödevler hazırlarken
- Sınav soruları hazırlarken
- Kod yazarken
Geleceğin Becerisi 🔮
- Dün: Bilgisayar kullanmayı bilmek
- Bugün ve Yarın: Yapay zekâyı verimli kullanmak
💼 Kariyer boyutu:
- Mühendislikte → Kodlama
- İşletmede → Raporlama
- Tıpta → Veri analizi
- Hepsinde → Yapay zekâ bilenler öne geçecek
Yapay zekâ işinizi elinizden almaz. Onu kullananlar alır.
🛠️ Faydalı Araçlar
- ChatGPT / Gemini → Genel modeller
- Perplexity.ai → Kaynaklı arama
- GitHub Copilot / Cursor → Kodlama yardımcısı
- Notebooklm → Yapay zeka ile çalışma alanı
Eve Götürecekleriniz 🎒🔑
Bugün Neler Öğrendik?
- BDM’lerin birer “Süper Tahmin Makinesi” olduğunu
- Hem “Süper Güçleri” hem de “Kullanım Kılavuzu Uyarıları” olduğunu
- “Komut Mühendisliği” ile direksiyona geçebileceğimizi
Yani, 3 Altın Kuralımız:
- 🧠 Bilinçli Ol: Doğruluk değil, olasılık makinesi
- 🎯 Kaptan Ol: Yardımcı pilot, otopilot değil
- ✅ Sorgulayıcı Ol: Asla %100 güvenme, doğrula
Son Mesaj 📝
Unutmayın:
Yapay zekânın amacı sizin yerinize düşünmek değil, sizinle birlikte daha iyi düşünmek.
Teşekkürler!
Sorularınız?